Ensiklopedia

Sekang Wikipedia, Ensiklopedia Bebas sing nganggo Basa Banyumasan: dhialek Banyumas, Purbalingga, Tegal lan Purwokerto.
Ensiklopedia berbahasa Jerman sing diterbitkan oleh Brockhaus.

Ensiklopedia (/énsiklopédia/) kuwé kumpulan tulisan sing isiné penjelasan sing menyimpan informasi secara komprehensif lan cepet dipahami tur dimengerti mengenai kabeh cabang ilmu pengetahuan atawa khusus nang siji cabang ilmu pengetahuan tertentu thok, sing disusun miturut bagian artikel-artikel nganggo siji topik bahasan neng saben artikel sing banjur disusun/diurut nganggo dasar abjad, kategori atawa volume terbitan lan umumé kecetak nganggo bentuk rangkaian buku sing tergantung karo jumlah bahan sing dipelokna.[1]

Etimologi[sunting | besut sumber]

Kata "ensiklopedia" dijikot sekang basa Yunani; enkyklios paideia (ἐγκύκλιος παιδεία) sing artiné bunderan atawa pengajaran sing lengkap. Maksudé ensiklopedia iku sebuah pendidikan paripurna sing mencakup semua lingkaran ilmu pengetahuan. Ensiklopedia kuwe sering dicampurbaurna karo kamus jalaran ensiklopedia-ensiklopedia awal pancen berkembang sekang kamus. Bedané sing utama antara kamus lan ensiklopedia yaiku nek kamus mung ngaweh definisi saben entri atawa lemma dideleng sekang sudut pandang linguistik atawa kur ngaweh kata-kata sinonim thok, nek ensiklopedia kuwe ngaweh penjelasan sing lebih jero sekang apa sing dikarepna. Ensiklopedia njajal njelasaken kabeh artikel sebagai sebuah fenomena. Atawa ringkesé: kamus kuwe daftar kata-kata sing dijelasna nganggo kata-kata liyané nék ensiklopedia kuwe daftar hal-hal sing kadang uga dilengkapi nganggo gambar ben lewih jelas.

Ensiklopedia pas jamané Masa Klasik Antik nang Eropa[sunting | besut sumber]

Kata Ensiklopedia asalé sekang bahasa Yunani, utamané bahasa Yunani kuna. Senajan kaya kuwe., ensiklopedia sing paling tua asalé dudu sekang Yunani tetapi sekang Kekaisaran Romawi sing ditulis nang Marcus Porcius Cato lan urip nang abad ke-3 nganti 2 sedurungé Masehi. Bentuk ensiklopedia sing esih ana gutul sekiye lan paling tua ditulis nang Caius Plinius Secundus dong abad pertama Masehi. Ensiklopedia Plinius iki terdiri sekang 38 jilid.

Sejarah ensiklopedia nang dunia modern[sunting | besut sumber]

Nang jaman modern kata ensiklopedia pertama dienggo nang Paul Scalich, penulis Jerman taun 1559. Terus filsuf Inggris Francis Bacon nang awal abad ke-17 nganggo kata iki kanggo arti modern.

Tapi makna kata ensiklopedia tembe dienggo miturut artiné kaya jaman saiki seuwise Denis Diderot, seorang penulis lan filsuf Perancis uga nganggo kata iki kanggo ngaweh jeneng proyek sing lagi digarap dheweke. Proyeké sing uga diomong proyek abad ke-18 iki berlangsung selama 30 tahun, sekang tahun 17501780. Tujuan proyeknya iki kanggo menulis secara sistematis kabeh pengetahuan sing diweruhi kabeh umat menungsa.

Dalam bahasa Perancis ensiklopedia Diderot iki disebutnya: Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Artinya dalam bahasa Indonesia ialah “Ensiklopedia atau kamus beranotasi tentang ilmu pengetahuan, seni lan pekerjaan.

Ensiklopedia di Indonesia[sunting | besut sumber]

Era klasik[sunting | besut sumber]

Ensiklopedia paling tua nang Indonesia asalé sekang pulau Jawa sekang budaya Jawa-Hindu lan ditulis nganggo basa Jawa Kuna. Ensiklopedia iki disebut Cantaka Parwa lan isiné kabeh ilmu pengetahun lan cerita-cerita mitologi lan wiracarita. Kitab Cantaka Parwa iki diperkirakna ditulis jaman abad ke-9 Masehi.

Seliyané Cantaka Parwa, ana maning kitab sing pantes disebut jenenge kitab Canda Kirana sing kurang lewih asalé sekang masa sing pada. Tapi Canda Kirana sebeneré lewih ngethokna ciri-ciri khas kamus ketimbang ensiklopedia.

Terus nang jamané pasca-Hindu atawa jaman Islam Jawa, antarané abad ke-16 nganti abad ke-18, metu karya-karya sastra sing sebeneré ora dimaksudna kanggo ensiklopedia, tapi sifaté ensiklopedis. Kitab-kitab sing dimaksud iki yaiku Serat Centhini lan Serat Cabolang. Kitab-kitab iki isiné cerita siswa sing mengembara lan sinau nang endi bae. Nang saben enggon sing disinggahi, dheweke sinau perkara anyar. Kitab-kitab iki sing tebalnya berjilid-jilid, diperkirakna asal mulané pancen memang kumpulan karya-karya kabeh ilmu pengetahuan sing dirangkai dadi siji.

Era kontemporer[sunting | besut sumber]

Ensiklopedia Umum Dalam Bahasa Indonesia karya Adi Negoro, Bulan Bintang, Jakarta, 1954.

Ensiklopedia terkenal dalam bahasa lain[sunting | besut sumber]

Lihat pula[sunting | besut sumber]

Rujukan[sunting | besut sumber]

Referensi[sunting | besut sumber]

  1. ""Encyclopedia."". Diarsipkan pada 3 Agustus 2007. Cithakan:Citation error. http://web.archive.org/web/20070803182506/http://library.rcc.edu/riverside/glossaryoflibraryterms.htm#e.  Glossary of Library Terms. Riverside City College, Digital Library/Learning Resource Center. Retrieved on: November 17, 2007.

Pranala jaba[sunting | besut sumber]